Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Deze paragraaf geeft informatie over de mate waarin de gemeente in staat is financiële tegenvallers op te vangen.
In het ‘Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten’ is aangegeven dat het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen de weerstandscapaciteit en alle niet-kwantificeerbare risico's.

• De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken respectievelijk niet voorziene daling van inkomsten te compenseren.
• Niet gekwantificeerde risico's zijn gebeurtenissen waaraan geen bestuurskeuze ten grondslag ligt en waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot het balanstotaal of de financiële positie.

In de paragraaf is opgenomen:

• een inventarisatie van de geraamde en werkelijke weerstandscapaciteit;
• een overzicht van de risicogebieden zoals opgenomen in de programmabegroting 2015;
• de verantwoording van de genomen beheersmaatregelen per risicogebied in 2015;
• de verantwoording van de daadwerkelijke financiële schade per risicogebied in 2015.

Weerstandscapaciteit

De weerstandscapaciteit van onze gemeente is als volgt opgebouwd:

• de onbenutte belastingcapaciteit;
• de in de begroting opgenomen stelpost voor onvoorziene uitgaven;
• de vrije algemene reserve;
• overige algemene reserves, onder gelijktijdige voorwaarde dat bij onttrekking aan deze reserves   ombuigingen in de exploitatie moeten plaatsvinden om het gemis aan bespaarde rente op te vangen;
• stille reserves, zijnde het verschil tussen de liquidatiewaarde en de boekwaarde van activa.

In de onderstaande tabel is de weerstandscapaciteit van de gemeente Best weergegeven
(bedrag x € 1.000)

Kengetallen financiële positie Best
Op grond van artikel 11 van het Besluit Begroting en Verantwoording zijn gemeenten verplicht om onderstaande kengetallen op te nemen in begroting en jaarrekening. Met behulp van deze kengetallen kan een indicatie worden gegeven van onze financiële positie.

Onder de tabel is een korte uitleg opgenomen per kengetal:

Netto schuldquote: dit kengetal biedt inzicht in het niveau van de schulden ten opzichte van de eigen middelen en wordt uitgedrukt in een percentage. Hoe lager het percentage, hoe gunstiger de financiële positie is. Afwijkingen ten opzichte van het kengetal in de begroting 2015 ontstaan doordat er in de begroting van uitgegaan wordt dat alle plannen volgens planning doorgaan en volgens planning gefinancierd moeten worden. In werkelijkheid is dit niet het geval en treedt een vertraging in de uitgaven op. Het percentage van 2,8% betekent dat er weinig schuld is.

Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen: dit kengetal wordt berekend overeenkomstig de netto schuldquote, vermeerderd met leningen aan openbare lichamen, woningbouwcorporaties, deelnemingen en overige verbonden partijen. Dit kengetal houdt ook rekening met de risico's die gelopen worden bij voornoemde partijen. Hoe lager het percentage, hoe gunstiger de financiële positie is. Afwijkingen ten opzichte van het kengetal in de begroting 2015 ontstaan doordat er in de begroting van uitgegaan wordt dat alle plannen volgens planning doorgaan en volgens planning gefinancierd moeten worden. In werkelijkheid is dit niet het geval en treedt een vertraging in de uitgaven op.
Het percentage van -13,0% betekent dat er, inclusief de correctie voor de verstrekte leningen, geen schuld is.

Solvabiliteitsratio: dit kengetal geeft inzicht in hoeverre we in staat zijn om aan de financiële verplichtingen op lange termijn te voldoen. Berekend is het eigen vermogen gedeeld door het totale vermogen, uitgedrukt in een percentage. Hoe hoger het percentage, hoe beter  we in staat zijn om aan onze toekomstige financiële verplichtingen te voldoen. Of, anders gesteld: hoe hoger ons eigen vermogen is ten opzichte van het totale vermogen, hoe beter we in staat zijn om onze verplichtingen op de lange termijn na te komen. Met solvabiliteitsratio van 78,9% zijn wij in de toekomst goed in staat om aan onze financiële verplichtingen te voldoen.

Structurele exploitatieruimte:dit kengetal berekent de structurele baten minus lasten (gecorrigeerd met structurele mutaties in reserves) gedeeld door de totale baten (gecorrigeerd met structurele mutaties in reserves) uitgedrukt in een percentage. Hoe hoger het percentage hoe meer ruimte er is voor het doen van structurele uitgaven. In financieel opzicht streven we ernaar om structurele lasten zoveel mogelijk af te dekken door structurele baten. Een positief percentage geeft aan dat sprake is van een gezonde balans tussen de structurele uitgaven en de structurele baten.

Grondexploitatie: dit kengetal geeft de verhouding weer tussen de waarde van gronden ten opzichte van de totale baten exclusief mutaties in de reserves. Om te kunnen beoordelen wat de waarde van dit kengetal is, is een norm noodzakelijk. Deze norm is nu nog niet voorhanden. Kosten vanwege grondexploitaties worden verwerkt in de waarde van de gronden. Bij verkoop van gronden wordt de waarde van de gronden met de opbrengsten verlaagd. Bij het investeren in grondexploitaties wordt het percentage van dit kengetal verhoogd (risicoverhoging), bij de verkoop van gronden treedt een verlaging op (risicoverlaging). Gesteld kan worden: hoe lager het percentage, hoe lager het financiële risico is. In Best zijn diverse grondexploitaties in ontwikkeling.

Belastingcapaciteit:dit kengetal vergelijkt delokale lastendruk van een gezin in Best met gemiddelde WOZ-waarde voor ozb, rioolheffing en afvalstoffenheffing met de landelijke lastendruk gezin met gemiddelde WOZ-waarde voor ozb, rioolheffing en afvalstoffenheffing. Dit drukken we uit in een percentage. Een percentage van minder dan 100% betekent dat de lokale lastendruk lager is dan de landelijk gemiddelde lastendruk.

Risico's

De kwantificeerbare risico's zijn door de vorming van voorzieningen afgedekt. De volgende niet-gekwantificeerde risico's moeten worden bezien in relatie tot het financiële weerstandsvermogen en zijn in de programmabegroting 2015 benoemd:

• ontwikkeling autonome groei en woningbouwrealisatie
• open-eindregelingen in het sociaal-maatschappelijke domein
• gemeenschappelijke regelingen
• door de gemeente verstrekte of gewaarborgde geldleningen
• bodemsanering
• aansprakelijkheid en schadevergoedingen
• werkloosheidsuitkeringen en wachtgeldverplichtingen van eigen personeel
• grondexploitatie
• Centrumplan
• De Vleut

In deze programmarekening volgt de verantwoording per risicogebied over:

• de belangrijkste ontwikkelingen
• de genomen beheersmaatregelen
• de mate waarin schade in de vorm van onverwachte kosten daadwerkelijk is ontstaan.

Ontwikkeling autonome groei en woningbouwrealisatie
In 2015 zijn 83 woningen opgeleverd ten opzichte van 125 geraamde opleveringen. Er zijn 57 woningpercelen verkocht ten opzichte van de 115 geraamde percelen.
Conclusie: de geraamde opleveringen van woningen en de geraamde verkopen van woningpercelen zijn niet gehaald. Op de algemene uitkering van het gemeentefonds heeft dit voor 2015 geen effect. Per 1 januari 2016 betekent het een lagere uitkering.

In 2015 is de volgende beheersmaatregel uitgevoerd om risico's tegen te gaan.
De planningen van de afzonderlijke projectprognoses zijn geïntegreerd tot een planning voor het gehele bouwprogramma 2013 - 2022, waardoor er een volledige afstemming is van de planning en de fasering.

Er is in 2015 geen directe schade ontstaan.

Open eindregelingen in het sociaal maatschappelijk domein
Bij gemeentelijke taken in het sociaal-maatschappelijke domein zijn bepaalde risico's in onvoldoende mate afgedekt, omdat de rijksbijdrage niet altijd volledig dekkend is. Voorbeelden zijn de Participatiewet, Wmo en Jeugwet.

Nieuwe beheersmaatregelen in 2015:

• In de nota 'BUIG uitkering 2015 tekortanalyse en reductiemaatregelen' (BL15-12859) ten behoeve van de aanvraag van een vangnetuitkering is een aantal beheersmaatregelen opgenomen.
• Wmo: geen extra maatregelen.
• Jeugdwet: geen extra maatregelen.

In 2015 is er over het gehele sociaal-maatschappelijke domein geen tekort ontstaan. Daarom is dus geen sprake van directe schade.

Gemeenschappelijke regelingen

In 2015 zijn de volgende beheersmaatregelen genomen:

• Met het Werkvoorzieningsschap De Dommel (WSD) is voor de jaren 2015 en 2016 een transitie-arrangement overeengekomen. Binnen dit arrangement compenseren we de uitstroom van Wsw-ers met instroom uit de doelgroep Participatiewet. De transitieperiode wordt ook benut om de koers van de WSD voor de langere termijn samen met de WSD-gemeenten en andere partners in het regionaal werkbedrijf Zuidoost-Brabant verder te bepalen. De realisatie van de afspraken uit het transitiearrangement is in 2015 voor het gehele samenwerkingsverband (54% realisatie) sterk achtergebleven. De realisatie van de afspraak van de gemeente Best is volledig gehaald (100% realisatie).
• De regioraad heeft op 26 juni 2013 ingestemd met het transformatieplan MRE. Het transformatieproces is ingezet. In de MRE begroting 2015 zijn de aanpassingen doorgevoerd. De bijdrage per inwoner is in 2015 verder verlaagd met ongeveer € 0,50 per inwoner. De vrijgevallen middelen zijn in de begroting gereserveerd voor subregionale taken. In 2015 zijn de door de gemeente Best opgepakte taken volledig gefinancierd uit de verlaging van de inwonersbijdrage.

Er is in 2015 geen sprake van directe schade.

Door de gemeente verstrekte of gewaarborgde geldleningen
In 2015 zijn tweebeheersmaatregelen genomen:

1. Op 10 november 2015 behandelde het college een rapportage over de financiële positie van partijen die een geldlening bij de gemeente hebben of een gemeentegarantie hebben ontvangen. Op basis van de rapportage zijn maatregelen genomen om onze financiële risico's te verkleinen.
2. In januari 2015 is de Financiële Verordening 2015vastgesteld. Op basis daarvan is als kader meegegeven dat nieuwe gemeentelijke geldleningen behalve enkele uitzonderingen niet meer zijn toegestaan. Verder is via de verordening bepaald dat het college regels stelt voor het verstrekken van leningen en gemeentegaranties. Deze regels zijn op 8 december 2015 via het Financieringsstatuut 2016 vastgesteld.

Het stellen van deze regels heeft voor de risicobeheersing een aantal voordelen. Zo worden aanvragers van gemeentegaranties vooraf financieel doorgelicht op basis van vaste criteria. Ook gedurende de looptijd van de garantie en in het verleden afgesloten leningen vindt een jaarlijkse risicotoets volgens vaste criteria plaats. Deze maatregelen leiden tot een betere beheersing van de risico's op gemeentelijke geldleningen en gemeentegaranties.

In 2015 hebben zich geen financiële schades voorgedaan voor wat betreft de verstrekte gemeentelijke geldleningen en gemeentegaranties.

Bodemsanering
Er is in 2015 op een locatie bovenverontreiniging gesaneerd. De kosten zijn binnen het budget gebleven. De sanering van de andere verontreiniging is verplaatst naar 2016.
In 2015 zijn geen extra beheersmaatregelen genomen. Er is in 2015 geen directe schade ontstaan door saneringen.

Aansprakelijkheid en schadevergoedingen

In 2015 zijn geen nieuwe beheersmaatregelen genomen.
Er is in 2015 een totale schade wegens het betalen van kosten eigen risicodrager en kosten van eigen risico's bij verzekeringen voor een bedrag van  € 26.213.

Werkloosheidsuitkeringen en wachtgeldverplichtingen van eigen personeel

Werkloosheid
In 2015 is een extra beheersmaatregel op het terrein van de werkloosheid wet (WW) genomen met de vaststelling van 'Re-integratie en sanctiebeleid'. In 2015 is er niemand ingestroomd in de WW inclusief voorportaal op de WW door ziekte.  

Arbeidsongeschiktheid na ziekte
Er is een loondoorbetalingsverplichting in 2015 ontstaan (voorportaal WW).
Er is niet langer sprake van een eigen risico bij de WIA. Dit risico is vervallen.

Grondexploitatie, Centrumplan en De Vleut
De gemeente is in 2013 door contractpartijen in gebreke gesteld voor het, naar hun mening, niet nakomen van verplichtingen op grond van gesloten (bouwclaim-)overeenkomsten. Er is in 2015 veelvuldig overleg met de contractpartijen over alternatieve oplossingen gevoerd. In één casus heeft dit tot extra kosten geleid. Deze kosten zijn ten laste van de reserve Toekomstige vernieuwing Best gebracht.

Bij het project De Vleut is een afwaardering van gronden toegepast. Daarnaast is bij de verkoop van twee panden in het Centrumplan een verlies geleden.

In 2015 zijn de volgende extra beheersmaatregelen genomen:

• periodiek zijn project-specifieke risico's en maatregelen benoemd
• er is regelmatig overleg met projectontwikkelaars en woningcorporaties om kansen te creëren

Er is een onttrekking uit de reserves ten gunste van de voorziening van € 920.000 geboekt in verband met de actualisatie van de grondexploitaties. Er is een bedrag van € 197.000 op de opstal- en grondwaarde afgeboekt. Tevens is een bedrag van € 136.000 in verband met overige kosten ten laste van de reserve gebracht.
Daarnaast is er een winstafdracht  ten gunste van de reserves geboekt ad € 1.016.000.

Beheersen van risico's

In 2015 zijn de risico's opnieuw geïnventariseerd en vastgelegd in de programmabegroting 2016. Hierbij is een risico-inventarisatie per grondexploitatie uitgevoerd.